Unia Europejska kontynuuje swoją ambitną politykę klimatyczną, wprowadzając nowe regulacje mające na celu ograniczenie emisji gazów cieplarnianych. Jednym z najważniejszych elementów tej strategii jest system handlu emisjami EU-ETS2, który obejmie nowe sektory gospodarki, w tym budownictwo i transport.
Zmiany te budzą szczególne obawy w krajach takich jak Polska, gdzie wciąż duża część energii pochodzi z paliw kopalnych. Czy nowy system wpłynie na ceny ogrzewania w polskich domach? Jakie mogą być konsekwencje dla gospodarstw domowych i całej gospodarki? W tym artykule przyjrzymy się szczegółom nowej dyrektywy, jej wpływowi na Polskę oraz możliwym rozwiązaniom.
Spis treści:
Czym jest EU-ETS2?
Unia Europejska wprowadza kolejny krok w walce ze zmianami klimatu – EU-ETS2, czyli nowy system handlu emisjami. To rozszerzenie dotychczasowego mechanizmu EU ETS, który obejmował głównie duże elektrownie i przemysł. Teraz systemem zostaną objęte także gospodarstwa domowe, transport drogowy oraz małe instalacje energetyczne i przemysłowe.
ETS2 zacznie obowiązywać w 2027 roku, ale jeśli ceny gazu i ropy będą wyjątkowo wysokie, wdrożenie może zostać opóźnione do 2028 roku. System działa na zasadzie „zanieczyszczający płaci” – dostawcy paliw kopalnych będą musieli kupować uprawnienia do emisji CO₂, co w praktyce przełoży się na wzrost cen dla konsumentów.
Jakie paliwa obejmie ETS2?
Opłata za emisję CO₂ obejmie:
- Węgiel i koks
- Gaz ziemny i gaz płynny
- Olej opałowy
Natomiast pompy ciepła, ogrzewanie elektryczne, drewno i pellet nie będą objęte nowym systemem, ponieważ są uznawane za bardziej ekologiczne.
Czym ETS2 różni się od ETS1?
W przeciwieństwie do pierwszego systemu EU ETS – ETS1, w którym obowiązek rozliczania emisji spoczywał na dużych zakładach przemysłowych i elektrowniach, w ETS2 emisje będą rozliczać dostawcy paliw. To oznacza, że podmioty sprzedające węgiel, gaz czy olej opałowy na rynku będą musiały kupować uprawnienia do emisji i doliczać ich koszt do cen paliw. W praktyce to konsumenci – gospodarstwa domowe i kierowcy – zapłacą więcej za ogrzewanie i paliwo.
Nowy system ma pomóc UE w osiągnięciu neutralności klimatycznej do 2050 roku. Wdrożenie ETS2 ma zmniejszyć emisje CO₂ o 42% do 2030 roku w porównaniu z 2005 rokiem. Ma to być także impuls do inwestowania w bardziej ekologiczne rozwiązania, takie jak termomodernizacja budynków, pompy ciepła i transport niskoemisyjny.
Jednocześnie, aby złagodzić skutki wyższych cen, Unia Europejska planuje uruchomić Społeczny Fundusz Klimatyczny. Polska ma być jednym z jego największych beneficjentów – w latach 2026-2032 może otrzymać nawet 15 miliardów euro na wsparcie najuboższych gospodarstw domowych w przejściu na ekologiczne źródła energii.
Źródła energii w Europie
Unia Europejska czerpie energię elektryczną z różnych źródeł, jednak dominują dwa kluczowe filary – energia jądrowa i odnawialne źródła energii (OZE). Jak wynika z danych za 2021 rok, oba te źródła dostarczyły najwięcej energii elektrycznej w UE – około 700 terawatogodzin (TWh) każde.
Trzecim najważniejszym źródłem jest gaz ziemny, który odpowiada za ponad 500 TWh energii. Mimo że jest paliwem kopalnym, uważany jest za mniej emisyjny od węgla, dlatego wiele krajów traktuje go jako rozwiązanie przejściowe w transformacji energetycznej.
Produkcja energii w Unii Europejskiej w 2021 roku, dane podane terawatogodzinach.
Węgiel wciąż ma znaczącą rolę w miksie energetycznym UE, dostarczając ponad 400 TWh energii. Jego udział stopniowo maleje w wyniku polityki klimatycznej i wysokich kosztów emisji CO₂, jednak w niektórych krajach, takich jak Polska czy Niemcy, pozostaje kluczowym źródłem energii.
Znacznie mniejszy udział w produkcji energii mają elektrownie wodne, które dostarczają nieco ponad 300 TWh rocznie, oraz ropa naftowa, której znaczenie jest marginalne.
Dominacja energii jądrowej i OZE pokazuje, że Unia Europejska konsekwentnie zmierza w kierunku dekarbonizacji sektora energetycznego. Jednak wciąż znaczący udział paliw kopalnych, zwłaszcza gazu i węgla, oznacza, że ETS2 będzie miał realny wpływ na ceny energii, ponieważ jego koszty dotkną użytkowników tych paliw.
Źródła energii w Polsce
Polska wciąż opiera swoją energetykę na węglu kamiennym i brunatnym, które dominują w krajowym miksie energetycznym. Jak pokazuje analiza danych z lat 2022-2024, węgiel odpowiada za ponad 60% produkcji energii elektrycznej. To znacznie więcej niż w większości krajów Unii Europejskiej, gdzie udział tego surowca systematycznie spada.
Struktura produkcji energii elektrycznej w styczniu 2025 r.
Drugim najważniejszym źródłem energii w Polsce jest gaz ziemny, ale jego udział w porównaniu do węgla pozostaje niewielki. W ostatnich latach zwiększa się jednak rola odnawialnych źródeł energii (OZE), w szczególności fotowoltaiki oraz farm wiatrowych na lądzie. Ich udział wzrósł, zwłaszcza w okresach letnich, kiedy nasłonecznienie jest największe. Mimo to OZE nadal stanowią mniejszość w polskim systemie energetycznym, a ich rozwój nie jest tak dynamiczny jak w zachodnich krajach UE.
Elektrownie wodne i magazyny energii w Polsce mają marginalny wpływ na miks energetyczny, co oznacza, że krajowa sieć elektroenergetyczna wciąż bazuje na stabilnych, ale wysokoemisyjnych źródłach energii.
Ponieważ Polska w dużym stopniu opiera się na węglu, wprowadzenie ETS2 może mieć poważne konsekwencje dla cen energii i ogrzewania. Koszty uprawnień do emisji CO₂ uderzą szczególnie w gospodarstwa domowe, które ogrzewają się węglem i gazem. W związku z tym rachunki za ogrzewanie mogą znacząco wzrosnąć.
Polska, jako kraj z wysokim udziałem paliw kopalnych, będzie jednym z państw najmocniej odczuwających skutki nowej polityki klimatycznej Unii Europejskiej. Dlatego kluczowe będzie wykorzystanie środków ze Społecznego Funduszu Klimatycznego, który może pomóc w transformacji energetycznej oraz wsparciu najuboższych gospodarstw domowych.
Wpływ EU ETS2 na Polskę i ceny ogrzewania
Wprowadzenie systemu ETS2 w 2027 roku oznacza istotny wzrost kosztów ogrzewania dla polskich gospodarstw domowych, zwłaszcza tych, które korzystają z węgla i gazu ziemnego. Ponieważ Polska w dużej mierze opiera swoją energetykę na paliwach kopalnych, skutki nowej dyrektywy będą u nas znacznie bardziej odczuwalne niż w krajach Europy Zachodniej.
ETS2 wprowadzi dodatkowe opłaty za emisję CO₂ dla dostawców paliw, którzy przeniosą je na odbiorców końcowych. Jak wynika z analiz, dla przeciętnej polskiej rodziny oznacza to:
Ogrzewanie gazem:
- 2027–2030: o 6 338 zł więcej
- 2027–2035: o 24 018 zł więcej
Ogrzewanie węglem:
- 2027–2030: o 10 311 zł więcej
- 2027–2035: o 39 074 zł więcej
To oznacza, że w 2027 roku, aby pokryć dodatkowe wydatki:
- Rodzina ogrzewająca dom gazem będzie musiała przeznaczyć 45% minimalnej pensji, a w 2030 roku już 82%.
- Rodzina ogrzewająca węglem w 2027 roku zapłaci równowartość 73% minimalnego wynagrodzenia, a w 2030 roku aż 134%
Rząd zapowiada działania osłonowe, które mają pomóc w pokryciu rosnących kosztów energii. Jednym z kluczowych źródeł finansowania ma być Społeczny Fundusz Klimatyczny (SFK), który w latach 2027–2033 ma zapewnić Polsce około 50 miliardów złotych na wsparcie transformacji energetycznej i pomoc dla najuboższych.
Jednak eksperci podkreślają, że środki te będą niewystarczające do pełnego pokrycia kosztów ETS2. Wprowadzenie nowego systemu może mieć poważne konsekwencje społeczne, szczególnie dla osób o niskich dochodach, dla których wzrost rachunków za ogrzewanie będzie dużym obciążeniem finansowym.
Rozwiązanie nadchodzącego problemu
Wprowadzenie ETS2 oznacza konieczność poszukiwania alternatywnych, tańszych i bardziej ekologicznych sposobów ogrzewania. Polska, jako kraj o dużym udziale węgla i gazu w energetyce, musi skupić się na technologiach, które nie tylko zmniejszą emisję CO₂, ale także obniżą rachunki za ogrzewanie dla gospodarstw domowych.
1. Kotły na pellet
Jednym z najlepszych rozwiązań w kontekście ETS2 są kotły na pellet, które nie będą objęte dodatkowymi opłatami w ramach nowego systemu handlu emisjami. Pellet drzewny to biopaliwo uznawane za neutralne pod względem emisji CO₂, co oznacza, że jego stosowanie nie podlega kosztom ETS2.
Dlaczego warto postawić na pellet?
- Brak dodatkowych opłat ETS2 – w przeciwieństwie do węgla i gazu, pellet nie generuje dodatkowych kosztów związanych z emisjami
- Niższa emisja zanieczyszczeń – nowoczesne piece na pellet emitują znacznie mniej pyłów i dwutlenku węgla niż piece węglowe
- Wysoka efektywność grzewcza – kotły na pellet osiągają sprawność na poziomie 85–95%, co oznacza niższe zużycie paliwa w porównaniu do tradycyjnych kotłów
- Wygoda użytkowania – nowoczesne kotły są zautomatyzowane, dzięki czemu nie wymagają częstego dokładania paliwa
Choć inwestycja w nowoczesny kocioł na pellet może kosztować od 10 000 do 20 000 zł, to dzięki dopłatom z rządowych programów, takich jak „Czyste Powietrze”, można znacznie obniżyć ten koszt. Doradcy Ecolinkera pomogą przejść przez proces uzyskiwania dopłat do inwestycji w odnawialne źródła energii.
2. Inwestycje w odnawialne źródła energii i efektywność energetyczną
Oprócz pieców na pellet inne ekologiczne rozwiązania, które mogą pomóc uniknąć wysokich kosztów ETS2, to:
- Pompy ciepła – droższe w zakupie, ale bardzo efektywne i tanie w eksploatacji
- Fotowoltaika – w połączeniu z pompą ciepła może całkowicie wyeliminować rachunki za ogrzewanie
- Termomodernizacja budynków – izolacja termiczna może zmniejszyć zapotrzebowanie na energię nawet o 40–60%
3. Skuteczna dystrybucja środków z Społecznego Funduszu Klimatycznego (SFK) przez panśtwo
Polska ma otrzymać z UE około 50 miliardów złotych na wsparcie transformacji energetycznej. Te środki powinny być przeznaczone na:
- Dopłaty do wymiany starych pieców na ekologiczne kotły na pellet, pompy ciepła i systemy hybrydowe
- Wspieranie gospodarstw domowych w zakupie energii odnawialnej
- Rozwój ciepłownictwa systemowego i biogazowni jako alternatywy dla gazu ziemnego
4. Reforma polityki energetycznej i uniezależnienie się od paliw kopalnych
Polska musi zmienić strukturę swojego systemu energetycznego, aby uniknąć przyszłych problemów związanych z cenami emisji CO₂. Najważniejsze działania to:
- Szybszy rozwój odnawialnych źródeł energii, co wpłynie na obniżenie kosztów ogrzewania
- Dywersyfikacja źródeł ciepła – biomasa, biogaz, geotermia jako alternatywa dla gazu i węgla
- Długoterminowa strategia modernizacji budynków, aby zmniejszyć ich zapotrzebowanie na energię
5. Działania krótkoterminowe – dopłaty i ulgi podatkowe
- Dopłaty do rachunków za energię dla rodzin o niskich dochodach
- Ulgi podatkowe na zakup pomp ciepła, kotłów na pellet i fotowoltaiki
- Kontrola cen uprawnień ETS2, aby uniknąć spekulacji i gwałtownych wzrostów cen
ETS2 będzie ogromnym wyzwaniem dla polskich rodzin, szczególnie tych korzystających z węgla i gazu. Jednym z najlepszych rozwiązań w kontekście nowych regulacji są kotły na pellet, które nie podlegają dodatkowemu opodatkowaniu CO₂ i pozwalają na znaczne oszczędności. Polska musi też szybko wdrożyć efektywne mechanizmy wsparcia, aby pomóc gospodarstwom domowym w przejściu na bardziej ekologiczne źródła ciepła.
Im szybciej zaczniemy działać, tym mniej odczujemy skutki ETS2 w naszych rachunkach za ogrzewanie.
Źródła:
https://ceo-odnawialna.pl/aktualnosci1/ets2-podatek-od-ogrzewania
